Kinderen en Emotie
De basisemoties en hun functionaliteit
Alle emotie die we ervaren zijn terug te brengen in 4 basisemoties (met de functies).
• Bang - Waarschuwen, behoeden van gevaar
• Boos - Aangeven van grenzen (overschrijden ervan)
• Blij - Opladen, nieuwe energie opdoen
• Bedroefd – verwerken van gebeurtenissen
Kinderen ervaren de emotie zoals die komt en kunnen zich er helemaal aan overgeven. Volgens Susan van Asten kan je de 4 basisemoties koppelen aan 4 weertypen.
• Bang = Sneeuw
• Boos = Omweer
• Blij = Zon
• Bedroefd = Regen
Alle emoties zijn nodig voor kinderen om te groeien. Alle emoties hebben een belangrijke functie in de ontwikkeling.
Emotie en je brein
De hersenen zijn een belangrijk sturingsorgaan als het om emoties gaat.
Het brein bestaat uit 3 delen:
1. Reptielenbrein
Deze zorgt voor primaire overlevingsreacties – en reflexen. Het zorgt er bijvoorbeeld voor dat als er iets op ins afkomt we ons ogen sluiten. Maar ook de reacties vechten, vluchten en bevriezen.
2. Zoogdierenbrein
Deze is altijd opzoek naar plezier, gemak en vervulling van behoeftes. Bijvoorbeeld het verlangen naar eten.
3. Mensenbrein
Van hieruit wordt het verstandig denkvermogen (ratio) gestuurd. Het mensenbrein helpt het reptielenbrein in toom te laten. Als we iets spannend vinden (reptielenbrein) dan kan je jezelf toespreken (mensenbrein) het toch te doen.
De hersenverbindingen in de Neocortex worden als laatste aangelegd. De volle beschikking over de mogelijkheden van het mensenbrein is als je 23 jaar bent.
Wat vragen de emoties bij kinderen van je als volwassenen
Emotie regulatie verwijst naar de pogingen die je onderneemt om invloed uit te oefenen op;
• Welke emotie je voelt
• Wanneer je die voelt
• Hoe deze emotie worden ervaren en uitgedrukt
Emotieregulatie kan worden gezien als een centraal mechanisme voor de verklaringen van welbevinden bij kinderen en jongeren (relativeringsvermogen/ zelfreflectie).
Hoe kan je helpen?
Een helpende hand bieden.
Als volwassenen je mensenbrein als hulp aanzetten. Bijvoorbeeld: als een kind bang is, stel je het gerust. Als een kind verdrietig is, troost je. Boze kinderen geef je de ruimte en erkenning.
Als volwassenen moet jij kinderen stap voor stap leren zelf emoties te hanteren. Dit kan zelfs tot in de puberteit nodig zijn.
Met het kind angsten trotseren
Voor bange kinderen is een steuntje in de rug niet voldoende om de angst kleiner te maken. (Ik loop wel even mee, het komt wel goed) door rijke fantasie kunnen beangstigende dingen (monsters) in het hoofd van een kind enorm zijn. Angst heeft daarbij de neiging om snel te groeien en jouw geruststelling valt in het niets. Jij moet als volwassenen het kind helpen om de angst te trotseren. (Naar het monster toe). Belangrijk is wel dat het kind degene is die dat doet.
Let op: emoties roepen emoties op maar ook niet per se dezelfde. Je kan bijvoorbeeld geïrriteerd raken als er eens een boze bui voorbij komt.
Onthoud: een kind voelt wat hij voelt. Het kind is er dus niet op uit om je een rotgevoel te geven. Die heeft het al lastig genoeg.
Praktische tips
Verdriet
Verdriet is het verwerken van pijn. Fysieke maar ook emotionele pijn. Kinderen vinden het (meestal) fijn om getroost te worden. Omdat huilen het ontladen van verdriet is kan onvoldoende verwerken van verdriet onwenselijk zijn. Dus laat een kind maar uithuilen. Goed bedoelde reacties als “stttt stil maar, het is al goed, ik ben er nu!’” remt ontlading van verdriet. Beter is….. dat deed pijn he…. Huil maar even hoor want ik snap dat het pijn doet, ik ben er voor je.
Boosheid
Omdat boosheid snel gepaard gaat met ongewenst gedrag is het lastig om ruimte en erkenning te geven. Eigenlijk zeggen we bij het beperken: boosheid is niet goed, en je mag niet boos zijn. Boos zijn is aangeven dat zijn / haar grens is overschreden. Dus nu is juist erkennen en ruimte geven aan de emotie belangrijk.
Leuke en handige hulpmiddelen zijn: Kleurenmonster en Boosdoos.
Het kleurenmonster gaat over de emoties die kinderen volop ervaren. Het kleurenmonster weet niet wat er met hem aan de hand is. Een meisje helpt hem om te zien wat de gevoelens betekenen. Je kunt een van de drie exemplaren winnen. Het kleurenmonster. Het kleurenmonster is in de war. Hij voelt zich blij, verdrietig, boos, bang en kalm tegelijk.
De ik-ben-niet-BoosDoos is een middel voor volwassenen om kinderen (vanaf zeven jaar) te leren gedrag en gevoel te scheiden. De achterliggende emoties worden bij het boze kind ontdekt en benoemd. Zo leert het kind het verschil tussen gedrag en gevoel te herkennen en worden ruzies voorkomen.